In de serie over kruiden en specerijen die niet in je keuken mogen ontbreken is vandaag rozemarijn aan de beurt. Eerder kwamen kaneel, gember, tijm, oregano, kurkuma, zwarte peper, komijn, basilicum, peterselie, mosterd, cayennepeper en koriander aan bod.

Rozemarijn (Rosmarinus officinalis) -ik heb het altijd een prachtige naam gevonden- is een mediterrane, niet winterharde plant. Dat laatste heb ik geweten, want hoewel ik de plant ook wel als lage aangeplant heb gezien in Nederland, gingen bij mij de plantjes ’s winters steeds dood. Nu hebben we ook wel net een aantal stevige winters achter de rug en wellicht zijn toen die hagen ook wel gesneuveld, dat zou ik niet weten. Beter is het dus om de rozemarijn in een pot te kweken, zodat je die ’s winters binnen kunt zetten. Dat kan ook prima en zo kun je ook ’s winters over dit groenblijvende kruid beschikken. Dus wederom een plant, net als tijm, basilicum, peterselie en koriander die je thuis kunt kweken, ook al heb je geen tuin. Je kunt ‘m eenvoudig stekken door een tak van zo’n 15-20 cm af te knippen, de onderste bladeren er af te halen en in de grond te steken.

Rozemarijn is een houtachtige struik met sterk geurende, naaldachtige bladeren en tere bloemetjes die in kleur kunnen variëren van wit, lila en paars-roze. In de volle grond kan de plant zo’n 75 cm. hoog worden, maar zal in een pot thuis niet veel meer dan een cm. of 25 worden. Het wil graag een zonnige plaatsje en goed doorlatende bodem.

Geschiedenis

De naam rozemarijn stamt af van het Latijnse woord rosmarinus dat een samenvoeging is van ‘dauw van de zee’, want veelal heeft de plant niet meer nodig dan wat vocht uit zee om te kunnen groeien.

Het gebruik van Rozemarijn als medicijn, in rituelen en voor het kruiden van voedsel is al bekend sinds het begin van onze geschiedschrijving. Rozemarijn zou het geheugen verbeteren en daarom deden studenten uit het oude Griekenland takjes rozemarijn in hun haar, als ze aan het studeren waren voor examens. Rouwende gooide takjes rozemarijn op de graven om de overledenen te gedenken. En tijdens de Middeleeuwen in Engeland en Wales droegen bruiden takjes rozemarijn om te laten zien dat ze hun familieleden nooit zouden vergeten.

Dit soort gebruiken zijn nooit helemaal uit de lucht gegrepen en berusten vaak op een waarheid en dat blijkt ook voor deze eigenschap van rozemarijn te gelden. Uit een recent onderzoek bleek bijvoorbeeld dat een groep mensen beter presteerden nadat ze rozemarijn hadden geroken. (Bron: Motherliving.com)  Het was maar een klein onderzoek en behoeft zeker nader onderzocht te worden, maar interessant is het zeker!

Gezondheidsvoordelen van rozemarijn

• Stimulans voor de hersenen
  Zoals hierboven al vermeld, stimuleert rozemarijn het geheugen en de hersenen. Als je moet leren of studeren, helpt de geur van rozemarijn je dit langer vol te houden, je blijft immers langer alert. Wij gebruiken de etherische olie ook voor tijdens het autorijden bij lange ritten met name, het lijkt te werken. Soms samen met gemberolie voor de kinderen tegen wagenziekte!
• Middel tegen Alzheimer
  Wetenschappers hebben ook ontdekt dat de stof carnosinezuur, die vooral in rozemarijn en echte salie (Salvia officinalis) voorkomt, het vermogen heeft Alzheimer te voorkomen en wellicht helpt te genezen. Carnosinezuur is een antioxidant dat de hersenen beschermt tegen beschadigingen door vrije radicalen. Deze beschadigingen zijn de belangrijkste oorzaak van ziekten als Alzheimer, Parkinson en beroertes.
• Conserveermiddel
  Uit een onderzoek in 2006 is gebleken dat zowel rozemarijn als salie beter werken als conserveermiddel voor bijvoorbeeld vlees dan een combinatie van de meest gebruikte toxische stoffen daarvoor (butylhydroxyanisol en butylhydroxytolueen). Het is aangetoond dat rozemarijn en salie oliën rijk aan omega-3 vetzuren langer goed houden en stabiliseren. Verschillende onderzoeken tonen aan dat rozemarijn de groei van pathogenen als Listeria afremt.
• Anti-Kanker
  De vele antioxidanten in rozemarijn helpen je tegen vroegtijdige veroudering en verkleinen de kans op de vorming van tumoren. Bovendien werkt rozemarijn samen met enzymen uit de lever tegen een teveel aan oestrogeen, het vrouwelijke hormoon dat verantwoordelijk schijnt te zijn voor borstkanker.
• Voor een stralende huid
  Om verschillende redenen is rozemarijn bij uitstek geschikt om te gebruiken in verzorgingsproducten. De olie stimuleert de bloedcirculatie en daardoor wordt de huid beter doorbloed. Het werkt ontsmettend en antiseptisch, dus goed tegen puistjes en acne.  Bovendien voorkomen de antioxidanten een versnelde veroudering van de huid. Ook kun je de olie gebruiken bij insecten beten om de zwellingen daarvan te verminderen.
• Stimuleert de spijsvertering en ondersteunt de lever
  Rozemarijn stimuleert de aanmaak van gal, waardoor de spijsvertering wordt gestimuleerd en het helpt de spieren in de darm te ontspannen, waardoor deze minder zullen verkrampen. Een kop rozemarijnthee na het eten of eten bereid met rozemarijn, zal een maaltijd minder zwaar op de maag doen liggen.Onderzoekers van de Al-Fateh Universiteit, Libië suggereren dat rozemarijnzuur wellicht ingezet kan worden bij de behandeling van leververgiftiging en maagzweren.
• Rozemarijn tegen spierpijn en hoofdpijn of migraine
  Masseer rozemarijnolie op de pijnlijke plekken, het helpt ontspannen, stimuleert de bloedstroom en verlicht daarmee de pijn.
• Rozemarijn reguleert de bloedsuikerspiegel
  Uit onderzoek met muizen is gebleken dat rozemarijn voorkomt dat de bloedsuikerspiegel te veel schommelt. Een extract van rozemarijn stimuleert de afbraak van vetten en koolhydraten en is daarom wellicht een middel tegen hypoglycaemie en vetzucht.

Voorzichtigheid geboden!

Rozemarijn heeft vele voordelen, maar ondanks dat moet je toch enige voorzichtigheid in acht nemen. Waar je zoal op moet letten, zijn de volgende punten:

• De etherische olie van rozemarijn is te sterk om oraal te gebruiken en kan zelfs giftig zijn.
• Wees voorzichtig bij medicinaal gebruik bij kinderen, er is hier geen onderzoek naar gedaan.
• Niet medicinaal gebruiken tijdens zwangerschap, het zou de menstruatie kunnen bevorderen en zo een miskraam veroorzaken. Als kruid in de keuken is het geen probleem. Ook wordt het afgeraden voor zogende moeders.
• Niet medicinaal gebruiken bij een hoge bloeddruk en epilepsie, het werkt namelijk bloeddrukverhogend.
• Omdat het invloed uitoefent op de bloedsuikerspiegel, wordt het afgeraden medicinaal te gebruiken als je medicijnen neemt tegen diabetes.
• Sommige mensen blijken allergisch te reageren op rozemarijnolie als deze op de huid wordt aangebracht.
• In hoge dosis kan rozemarijn braken opwekken, spasmen veroorzaken en in enkele gevallen zelfs een coma.

Rozemarijnthee

Zelf vind ik rozemarijn vooral erg lekker in combinatie met lamsvlees of bij gebakken aardappelen uit de oven, maar je kunt er ook prima een heerlijke kruidenthee van zetten. Deze verse rozemarijnthee verbetert je spijsvertering, verlicht hoofdpijn en migraine en lost slijmophoping op als je verkouden bent of grieperig. Begin je dag met een kop stimulerende rozemarijnthee of neem een kop thee na een vermoeiende dag op het werk of na een stevige maaltijd.

Zo maak je de thee:

Neem een aantal afgeknipte blaadjes rozemarijn, was deze zorgvuldig en kook ze enkele minuten in water. Zeef de blaadjes eruit en voeg wat honing toe als de thee voldoende is afgekoeld. Voor een nog meer stimulerende thee kun je er het sap van een halve citroen bij doen, voor een thee na de maaltijd kun je er wat kaneel in doen.

Wat is jouw favoriete gebruik van rozemarijn in de keuken?

Bronnen: Stealharmour, Nutraingredients-usa.com, WebMD